Schrijven aan de Lek

Ik ben in transitie. Mijn spullen in dozen. Op naar het atelier aan de Lek, waar ik twee maanden zal gaan schrijven en doceren. Over transitie.

In november en december ben ik Writer in Residence bij Werk aan het Spoel, net buiten Culemborg aan de Lek.

Vandaag heb ik er mijn spullen naar toe gebracht. Het viel me meteen op dat de lucht aan de rivier anders is. Zachter, ruimtelijker, hoger. Ook het licht is anders. Daar heb ik nog geen woorden voor. Die ga ik in deze maanden zoeken.

Het geheim van de handen

Het is maandagmorgen 9 uur en ik dans op de Balkan Beats. Dansconditie. Een perfecte start van de week. Toch ben ik tijdens het dansen vaak afgeleid. Ik denk aan de verhalen die ik wil schrijven, de reizen die ik nog wil maken, de e-mails die ik nog moet schrijven. Ik zit dusdanig in mijn hoofd dat mijn voeten de weg kwijt raken. Ik zie mezelf in de spiegel naar links gaan als de rest van de groep naar rechts gaat. Mijn arm omhoog zwaaien als die opzij moet.

Dansen met de handen
Totdat Karin ons de opdracht geeft onze handen tijdens het dansen te blijven volgen. ‘In India ben je pas een goede danseres als je je handen in het vizier houdt,’ zegt ze.

Ik volg mijn vinger terwijl ik zover mogelijk om mijn as draai. Zie mijn handen terwijl ik door de zaal zwier.

En nu ben ik er helemaal. Geen verhalen, reizen, e-mails. Ik ben bij mijn hand die naar mijn heup gaat. Bij de vinger die naar buiten wijst.

Focus. Je kunt dansen, maar toch afwezig zijn. Maar als je op je handen moet letten, moet je hier zijn en nergens anders. Handen zijn altijd aanwezig.

Schrijven met de handen
Daarom werkt schrijven zo goed. Als je een pen in de hand pakt, focus je jezelf. Zonder pen kunnen je gedachten alle kanten uitwaaieren. Het is die hand, waarin de pen zit, die je in het moment houdt. Die twee handen op het toetsenbord die voorkomen dat je in gedachten verzinkt. Door je aandacht in de schrijvende hand te bundelen krijg je een onderwerp sneller en dieper te pakken.

Specifiek
In de les ‘Schrijven met je handen’ tijdens Schrijfconditie reeks gaat het er om dat je je tekst handen en voeten geeft. Dat je je verhaal concreet en tastbaar maakt. Dat je het niet over een boom, maar over een eik te hebt. Je bestelt in je tekst geen eten op een terrasje, maar een broodje kroket op het terras van de plaatselijke kroeg. Dat zijn handen. Concreet en specifiek.

Als je schrijft vanuit je handen, ben je aanwezig. Duidelijk en direct.

Echt
Ik let altijd op handen. Het is het eerste wat me aan iemand opvalt. Of hij lange pianovingers heeft of brede werkhanden. Handen laten zien wie iemand is. En door een tekst handen te geven, door specifiek te zijn, laat je zien wie je bent. Je verschuilt je niet achter vaagheden, achter algemeenheden.

Je schrijft niet langer: het was een eenzame dag. Je schrijft: Ik heb vandaag mijn telefoon tien keer op berichten gecheckt. Ik had een keer een bericht. Het was van een KPN bericht dat mijn beltegoed op was.

Handen zijn echt. Geef iemand een hand en je weet wat voor iemand er tegen over je staat. Iemand met zweterige kleffe slappe handen of iemand met een stevige handdruk.

Hart
‘Handen zijn rechtstreeks verbonden met het hart,’ zegt Karin. ‘Als je je handen volgt, kom je in de flow.’

Zie schrijven als een dans. Schrijf als een Indiase dansers die haar handen nooit uit het oog verliest. Schrijf met stevige hand. Voel hoe je hand overgaat in je arm, hoe je arm overgaat in de romp en hoe het bloed van en naar je hart stroomt.

Door tijdens het schrijven je aandacht naar je handen te brengen, ga je uit je hoofd en in je hart. Als je echt landt op papier, oog hebt voor details, concreet bent, dan gaan de woorden stromen.

De schrijfwoestijn

Op boekschrijven.nl mijn nieuwste blog over de noodzaak van verdwalen tijdens het schrijven.
Als je het echt niet meer weet, is dit vaak een teken dat je op de goede weg bent!

You can write, you will write

Sarah Kay: If I should have a daughter ... | Video on TED.com

Prachtige ted-talk over de kracht van spoken-word-poetry.
'My poems tell me where it is all about.'

Mevrouw Kleindorf

Nog een citaat van Nicole Krauss - uit Het grote huis - over schrijven:

'Nu zaten we tegenover elkaar, de gepensioneerde openbaar aanklager en de bejaarde schrijver, met oren waar het haar uitgroeide. Zijn lichaam was krom. Hij vertrouwde me toe dat het vreselijjk slecht met hem ging, ondanks het feit dat zijn laatste boek was bekroond met een prijs (waarvan ik nog nooit had gehoord). Elke alinea die hij er tegenwoordig uit wist te persen, werd meteen naar de prullenbak verwezen. Wat doe je daar dan aan? vroeg ik. Wil je dat weten? zei hij. Ik vraag er toch naar, zei ik. Nou goed dan, zei hij, zolang het maar onder ons blijft, mag je het wel weten. Hij boog zich over de tafel en fluisterde twee woorden: Mevrouw Kleindorf. He? zei ik. Precies zoals ik het zeg, mevrouw Kleindorf. Ik snap het niet, zei ik tegen hem. Ik doe net alsof ik aan mevrouw Kleindorf schrijf, zei hij. Mijn onderwijzeres uit de vijfde klas. Niemand anders krijgt het onder ogen, zeg ik tegen mezelf, alleen zij. Het maakt niet uit dat ze al vijfentwintig jaar dood is. Ik denk aan haar vriendelijke blik en de rode stempeltjes die ze altijd onder mijn werkstukken zette en ik kom vanzelf tot rust. En dan, zei hij, lukt het me een stukje schrijven.'

De kunst van het herschrijven

Herschrijven.
Dat doe ik deze maand.
Hier op Terschelling.
Eindeloos. Schrappen. Draaien. Schrijven. Herschrijven.
Vind je dat niet saai? vroeg mijn vader vanmorgen nog.
Die vraag krijg ik vaker.
En veel cursisten noemen het.
Dat herschrijven de magie uit hun werk haalt.
Dat het niet creatief meer voelt. Laat staan spiritueel.

Ja, natuurlijk is het af en toe saai. En vermoeiend. En verzucht ik regelmatig dat ik waarschijnlijk nooit de juiste toon en invalshoek zal vinden om dit verhaal optimaal tot zijn recht te laten komen.
En ja zeker, de neiging is om er mee te stoppen. En om weer aan een ander verhaal te beginnen. Om weer die opwinding te voelen als nieuwe woorden door je pen stromen. Om weer met verbazing naar mijn eigen tekst te kijken en te denken: heb Ik dit geschreven.

Vaak voelt het alsof die verhalen niet van mij zijn. Alsof ik slechts een doorgeefluik ben.

Renate Dorrestein vergelijkt verhalen in haar boek 'Het geheim van de schrijver'met ongeboren kinderzielen. Die rondzweven in het universum en een schrijver zoeken die hun essentie kunnen doorgeven.

De eerste ontmoeting met zo'n verhaal kan overweldigend voelen.
Alsof er opeens van hoger hand een idee door je pen wordt gestuurd.

Een moment om te eren. Maar niet om vast te houden. Want daarna gaat het aardse leven gewoon verder. Want het verhaal staat zelden (eigenlijk nooit) direct goed op papier. Het vraagt heel wat herschrijfwerk voordat je als schrijver ziet waar het verhaal/gedicht/essay echt overgaat. Herschrijven is ploeteren en heeft met magie weinig meer van doen.

Tenminste dat denken we. Maar ik kom er steeds meer achter dat dit noeste herschrijven eigenlijk spiritueler en creatiever is dan die eerste ingeving.
Tijdens dit gestaag doorschrijven, ook als je het eigenlijk niet meer wil of weet, verbind je jezelf op een hele aardende manier met de bron. Je zet jezelf in dienst van iets groters. Je danst niet even kort op die hemelse muziek. Nee je spint garen, die aarde en hemel verbinden.

Wat heeft een verhaal aan een schrijver die wegloopt op het moment dat het saai wordt. Als het te aards, te denkerig, te werkerig wordt.

Elizabeth Gilbert verwoordt het krachtig in haar tedtalk over creativiteit. Daarin heeft ze het over de genius. Een wezen, een kracht die voor de inspiratie zorgt. Elizabeth noemt dit haar ´Dobby de huiself'(uit Harry Potter)die haar af en toe wat magische inspiratie toewenkt.
´Mijn taak is het om elke dag op mijn werk te verschijnen,´ zegt ze. ´Maakt niet uit wat ik schrijf, als ik maar schrijf. Of het goed wordt, dat bepaal ik niet, dat bepaalt mijn genius.´

Dus hier zit ik, op Terschelling. Mijn werk te doen. Herschrijven.
Af en toe komt Dobby langs en sprankelt een nieuw idee in mijn woorden.
Af en toe heb ik sterk het gevoel dat ik achter het verhaal aan schrijf.
Dat het verhaal al bestaat en dat ik het alleen maar op papier hoef te zetten.

Maar meestal ploeter ik me door die woorden heen. Probeer dit eens. Dan weer dat. Haal hier wat weg, zet daar wat bij.
En toch voelt het essentieel.
Kan ik niet meer weglopen.
Voel ik de roeping, de verantwoordelijkheid, om dit verhaal om te zetten in mensentaal. Om deze ongeboren kinderziel een geboorte te gunnen in een leesbaar boek.

Dat is wat het voor mij betekent om schrijver te zijn.

Zomerboekentip

'Het grote huis' van Nicole Krauss (schrijfster van 'De geschiedenis van de liefde')

Een meesterlijk meeslepend boek. Onder andere om bedwelmend lange zinnen als deze:

'Zo word ik af en toe door een journalist benaderd voor een interview over de reden waarom ik met dichten ben opgehouden. Dan antwoord ik dat ik mijn gedichten niet goed vond, misschien zelfs wel heel erg slecht, of ik zeg dat een gedicht het vermogen in zich heeft om volmaakt te worden en dat die mogelijkheid mij uiteindelijk tot zwijgen heeft gebracht, of soms zeg ik dat ik me gevangen voelde in de gedichten die ik probeerde te schrijven, wat zoiets is als zeggen dat je je gevangen voelt in het heelal, of gevangen door onontkoombaarheid van de dood, maar de echte reden dat ik met dichten ben opgehouden is niet een van bovenstaande, in de verste verte niet, bepaald niet, de echte reden is dat ik, als ik kon verklaren waarom ik met dichten ben opgehouden, misschien weer met dichten zou beginnen.'